Poniżej prezentujemy treść wystąpienia prezesa PICLIS – Piotra Gołdyna, które wygłosił w dniu 29 listopada na konferencji w Kijowie:

W zakresie przedstawicielstwa celnego podstawowa regulacja znajduje się w art. 5 Wspólnotowego Kodeksu Celnego (WKC).

Rozróżniamy dwa rodzaje upoważnienia celnego:
– pośrednie
– bezpośrednie

W obu wypadkach przedstawiciel może reprezentować swojego klienta i zgłaszać do odprawy celnej jego towary.

Przedstawicielem, zgodnie z ww. przepisem art. 5 WKC może być każdy podmiot – czy to osoba prawna (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), osoba fizyczna lub organizacja nie mająca osobowości prawnej (np. spółka cywilna, spółka jawna).

Przepisy wspólnotowe nie ograniczają możliwości bycia przedstawicielem w sprawach celnych – w tym zakresie pozostawiono swobodę regulacji państwom członkowskim.

W różnych krajach UE zostały przyjęte różne modele w tym zakresie:

– od modelu niemieckiego, gdzie każdy może być przedstawicielem w sprawach celnych: deklarant celnym (Zollspediteur)

– do modelu greckiego, gdzie przygotowanie zgłoszenia celnego jest dopuszczalne wyłącznie za pośrednictwem agenta celnego

W Polsce wprowadzono regulację pośrednią.

Importer / eksporter może załatwić formalności celne samodzielnie – nie musi mieć przedstawiciela.

Firma może jednakże dokonać formalności celnych za pośrednictwem przedstawiciela.

Przedstawicielem w sprawach celnych może być każdy – w tym zakresie nie ma w Polsce ograniczeń. Ze względów historycznych została jednakże zachowana grupa zawodowa agentów celnych – profesjonalnych przedstawicieli w sprawach celnych.

By uzyskać tytuł i uprawnienia agenta celnego należy zdać egzamin państwowy i zostać wpisanym na listę agentów celnych. Trzeba również spełnić dodatkowe kryteria jak niekaralność.

Formalności celnych może dokonywać przedstawiciel, który nie musi mieć uprawnień agenta celnego. Jedynie zgłoszenia towaru do procedury celnej w upoważnieniu bezpośrednim może dokonać przedstawiciel, który jest jednocześnie agentem celnym. Ale już np. do zgłoszenia towaru w upoważnieniu pośrednim przedstawiciel nie musi legitymować się uprawnieniami agenta celnego.

Zasadnicza różnica między obu rodzajami przedstawicielstwa leży w zakresie odpowiedzialności pełnomocnika, w tym w szczególności odpowiedzialności finansowej. Konsekwencją tych różnic jest różny zakres ich stosowania.

W przeważającej większości stosujemy upoważnienie bezpośrednie, gdzie przedstawiciel (AC) występuje jedynie jako pośrednik pomiędzy importerem/eksporterem czyli Klientem a urzędem celnym (UC).

Zgodnie z WKC przedstawiciel działa w takiej sytuacji w imieniu i na rzecz importera. Jest „przeźroczysty” dla organów celnych, tzn. wszystko co zrobi (powie, napisze) powinno być traktowane tak, jakby zrobił to bezpośrednio importer. AC działa tu w kontaktach z UC niejako w charakterze posłańca (oczywiście poza rolą związaną z przygotowaniem zgłoszenia celnego).

AC w takiej sytuacji ma za zadanie zadbać o formalnie poprawne przygotowanie zgłoszenia celnego. AC ma przygotować dokumenty celne w oparciu o otrzymane dokumenty handlowe od np. importera.

W tego rodzaju upoważnieniu Klient odpowiada bezpośrednio za wysokość należności celnych, prawdziwość danych dostarczonych do AC na podstawie których AC dokonuje zgłoszenia celnego. Takie rozwiązanie powoduje, że AC nie mając szczegółowej wiedzy o wartości towaru, przeznaczeniu itp. nie może ponosić odpowiedzialności finansowej w przypadku gdyby importer zataił lub podał nie prawdziwe informacje dotyczące wartości towaru czy jego przeznaczeniu. Oczywiście AC posiada wszelką niezbędną dokumentację do przygotowania i dokonania zgłoszenia celnego, opiera się jednak o dokumentację otrzymaną od importera i deklaruje w imieniu importera towar do oclenia. W przypadku, gdy UC ma wątpliwości co do np. wartości towaru lub wiarygodności przedstawionych dokumentów zwraca się za pośrednictwem AC do importera o wyjaśnienie, względnie czyni kroki celem zabezpieczenia prawidłowej kwoty zabezpieczenia lub zatrzymuje towar do wyjaśnienia. UC może oczywiście w ciągu 3 lat po dokonanej odprawie celnej zwrócić się do podmiotu importującego towar z powiadomieniem AC o wyjaśnienia powstałych wątpliwości w sytuacji prowadzonej postkontroli. W każdym takim przypadku AC jest powiadamiana o rozpoczęciu takiego postępowania niemniej jednak nie staje się stroną w postępowaniu.

Wobec UC stroną odpowiedzialną za poprawność zgłoszenia celnego i za dług celny wynikający ze zgłoszenia celnego jest wyłącznie importer.

Upoważnienie pośrednie zasadniczo stosowane jest w wywozie jeśli firma sprzedająca towar zgłasza towar do odprawy wywozowej w innym UC niż we właściwości miejscowej.

Takie przypadki mają jednak zastosowanie w szczególnych okolicznościach, gdyż zgodnie z zapisami WKC eksport może być zgłoszony jedynie w miejscu właściwym miejscowo dla podmiotu eksportującego.

Zgodnie z WKC w upoważnieniu pośrednim przedstawiciel działa w swoim imieniu ale na rzecz importera/eksportera. Oznacza to, że zgłoszenie celne (i wszystkie czynności dokonane przez przedstawiciela) odnoszą skutek zarówno wobec importera/eksportera jak i samego przedstawiciela.

Ww. odpowiedzialność dotyczy zarówno odpowiedzialności za dokumenty jak i odpowiedzialności finansowej za sług celny.

Z tej przyczyny upoważnienie pośrednie powinno być i jest stosowane w procedurach przywozowych z wyjątkową ostrożnością.

Upoważnienie pośrednie najczęściej stosowane jest w przypadku procedur uproszczonych, gdzie towar odprawiany jest w miejscu uznanym przez UC właściwy dla podmiotu zgłaszającego (AC). W takiej sytuacji zakłada się, że przesyłka przygotowana jest w pełni z udziałem AC i z uwagi na fakt udzielenia AC pozwolenia na stosowanie procedury uproszczonej AC stała się podmiotem zaufania publicznego w związku z czym odprawia towar bez fizycznego udziału UC, więc mając większe kompetencje, przejmuje na siebie większe ryzyko za dokonanie odprawy celnej wywozowej.

Oczywiście w uproszczonych procedurach przywozowych stosuje się takie same regulacje – więcej swobody AC więcej odpowiedzialności dlatego stosujemy upoważnienie pośrednie.

Od powyższego przedstawicielstwa celnego należy odróżnić przedstawicielstwo fiskalne.

Podstawą różnicą jest to, że jest to inicjatywa prawa podatkowego a nie prawa celnego. W konsekwencji regulacja zawarta jest nie we wspólnotowych przepisach celnych ale w przepisach podatkowych w każdym z państw.

Przedstawicielstwo fiskalne nie dotyczy spraw celnych ale wyłącznie kwestii związanych z podatkiem importowym, wynikającym ze głoszenia celnego.

Istotą przedstawicielstwa fiskalnego jest możliwość dokonywania odprawy z zastosowaniem zwolnienia z VAT importowego, gdy towar jest następnie transportowany do innego kraju UE. Importer dokonuje importu i następnie transportuje towar do innego kraju UE.  Jego agencja celna – która występuje wtedy również w roku przedstawiciela podatkowego- przyjmuje na siebie obowiązek prawidłowego rozliczenia podatku importowego.

Przedstawiciel fiskalny składa w imieniu importera deklarację VAT i wykazuje import a następnie wykazuje również przekaz towaru do innego kraju UE.

Należy zwrócić uwagę, że konstrukcje przedstawicielstwa fiskalnego mogą być różne, gdyż ich regulacja została przekazana do krajów członkowskich UE. Są również takie kraje, gdzie takiej konstrukcji w ogóle nie było (np. Polska przyjęła regulację dot. przedstawicielstwa fiskalnego dopiero ok. 2010- wcześniejsze przepisy były niestosowalne, np. przez obowiązek rejestracji importera w Polsce dla celów VAT czy obowiązek zabezpieczenia zwolnionej kwoty VAT).